Το κολλαγόνο είναι η μεγαλύτερη σε ποσότητα πρωτεΐνη που υπάρχει στο σώμα μας. Οι πρωτεΐνες (μόρια που περιέχουν άνθρακα, υδρογόνο, οξυγόνο και άζωτο) αποτελούν περίπου το 45% του βάρους ενός ανθρώπινου κανονικoύ βάρους αν δεν υπολογίσουμε το νερό που περιέχει το σώμα. Η ποσότητα του κολλαγόνου ως ποσοστό των πρωτεϊνών είναι γύρω στο 75%, δηλαδή αποτελεί το 30% του «στεγνού» σωματικού βάρους. Αυτό και μόνο σημαίνει ότι το κολλαγόνο είναι μια πολύ σημαντική πρωτεΐνη για το σώμα. Βρίσκεται παντού στο σώμα μας, στους τένοντες, στην καρδιά, στα νύχια, στα μαλλιά, στο δέρμα, στα ούλα, στα μάτια, στις αρθρώσεις και στα αιμοφόρα αγγεία μας. Να σημειωθεί ότι υπάρχουν διάφοροι τύποι κολλαγόνου στα διάφορα μέρη του σώματος.
Το κολλαγόνο είναι αυτό που κρατά «κολλημένο» το σώμα μας και δεν το αφήνει να διαλυθεί. Είναι δηλαδή ένα είδος κόλλας (εξ’ ού και το όνομά του) που διατηρεί του ιστούς του σώματος και τα κύτταρά μας «κολλημένα» όπως το τσιμέντο κρατάει τα τούβλα του σπιτιού.
Αν για κάποιο λόγο το σώμα μας σταματήσει να παράγει κολλαγόνο τότε εμφανίζεται μια τρομερή ασθένεια που πριν από δύο αιώνες συνήθιζε να «χτυπά» τους ναυτικούς των πλοίων που έκαναν μακρυνά ταξίδια: το σκορβούτο. Η ασθένεια αυτή είναι η διάλυση του σώματος λόγω παντελούς έλλειψης βιταμίνης C (έτσι όταν ανακαλύφθηκε ο ρόλος της βιταμίνης C, ονομάστηκε ασκορβικό οξύ). Όταν δεν υπάρχει βιταμίνη C στο σώμα δεν μπορεί να παραχθεί κολλαγόνο. To αποτέλεσμα είναι το σώμα να αρχίζει να καταρρέει και πρώτα απ’ όλα τα αιμοφόρα αγγεία μας.
Σίγουρα κανείς δεν θα ήθελε να έχει πρόβλημα με την παραγωγή κολλαγόνου. Αλλά καθώς περνούν τα χρόνια, το σώμα γερνά και μειώνονται οι δυνατότητές του. Όπως λοιπόν με το πέρασμα των δεκαετιών μειώνεται η κινητική ικανότητα του σώματος, έτσι μειώνεται και η ικανότητα παραγωγής πολλών πρωτεϊνών, ενζύμων και ορμονών.
Μετά τα 30 η παραγωγή κολλαγόνου μειώνεται κατά 1-1,5% το χρόνο και αυτό έχει εμφανείς συνέπειες, ειδικά στο δέρμα. Συνέπεια της έλλειψης κολλαγόνου είναι συχνά η κούραση, οι πόνοι και μια γενικότερη μείωση της φυσικής απόδοσης. Πολλές ασθένειες χαρακτηριστικές του γήρατος, όπως η οστεοαρθρίτιδα, είναι στενά συνδεδεμένες με την ποσότητα του διαθέσιμου κολλαγόνου που υπάρχει στον οργανισμό.
Μην πετάτε τα λεφτά σας
Τι μπορεί να κάνει κάποιος για να διατηρεί σε ικανοποιητικό επίπεδο παραγωγή κολλαγόνου: Ένας τρόπος να καταναλώνει επαρκείς ποσότητες βιταμίνης C από τη διατροφή και ενδεχομένως από κάποια διατροφικά συμπληρώματα (πολυβιταμίνες ή βιταμίνη C). Ένας άλλος τρόπος είναι να καταναλώνει επαρκείς ποσότητες πρωτεϊνών. Οι πρωτεΐνες υπάρχουν κυρίως στα ζωικά τρόφιμα και ειδικά το κολλαγόνο υπάρχει μόνο στις ζωικές τροφές (όπως ο άνθρωπος έτσι και τα ζώα είναι φτιαγμένα από τα ίδια υλικά).
To ερώτημα είναι: Αν κάποιος τρώει τροφές που περιέχουν κολλαγόνο, θα δώσει στο σώμα του μια ώθηση για να παράγει περισσότερο κολλαγόνο; Η απάντηση είναι πιθανότατα όχι. Διότι το κολλαγόνο δεν απορροφάται ως τέτοιο. Οι πρωτείνες που τρώμε διασπώνται στο στομάχι και το λεπτό έντερο ενώ το σώμα απορροφά τα δομικά στοιχεία που τις αποτελούν, δηλαδή τα αμινοξέα. Στη συνέχεια τα αμινοξέα χρησιμοποιούνται για να συνθέσουν τις πρωτεΐνες που χρειαζόμαστε, μεταξύ των οποίων και το κολλαγόνο. Άρα δεν έχει σημασία τις είδους πρωτεΐνες τρώμε διότι θα διασπασθούν κατά την πέψη. Αυτό που έχει σημασία είναι να παίρνουμε από τις πρωτεΐνες όλα τα απαραίτητα αμινοξέα που χρειάζεται ο οργανισμός (το καλύτερο τρόφιμο από αυτής της πλευράς είναι το αυγό). Συνεπώς το να καταναλώνει κάποιος ειδικά κολλαγόνο δεν έχει κάποια αξία αφού υπάρχουν ένα σωρό τρόφιμα που παρέχουν τα αμινοξέα που χρειάζεται ο οργανισμός.
Υπάρχει κάποιος τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε το να βοηθάει το υγρό, πόσιμο κολλαγόνο; Η μόνη περίπτωση είναι όταν περιέχονται σ’ αυτό ορισμένα πεπτίδια τα οποία κάποιος δεν μπορεί να συνθέσει εύκολα. Η λέξη πεπτίδια προέρχεται από το “πεπτός”. Πρόκειται για μικρές πρωτεΐνες που απορροφούνται από τον οργανισμό χωρίς περαιτέρω διάσπαση. Θα μπορούσε λοιπόν να φανταστεί κανείς την περίπτωση που κάποιος έχει μια δυσκολία να συνθέσει ορισμένα μέρη του κολλαγόνου τα οποία υπάρχουν έτοιμα στο υγρό, πόσιμο κολλαγόνο. Από την άλλη μεριά όμως, τέτοια πεπτίδια είναι παρόντα και όταν τρώμε ζωικές τροφές οι οποίες όπως είπαμε περιέχον κολλαγόνο. Άρα είναι εντελώς άγνωστο αν η κατανάλωση υγρού, πόσιμου κολλαγόνου προσθέτει πραγματικά κάτι παραπάνω από ότι μια ισορροπημένη διατροφή. Με λίγα λόγια, το σώμα ενός υγιούς ανθρώπου που κάνει σωστή διατροφή δεν θα παράγει περισσότερο κολλαγόνο επειδή ο ίδιος καταναλώνει υγρό κολλαγόνο. Οι παραπανίσιες ποσότητες χρησιμοποιούνται απλά ως θερμίδες.
Οι εταιρείες ισχυρίζονται ότι οι ευεργετικές ιδιότητες του κολλαγόνου είναι αμέτρητες και βρίσκουν εφαρμογή τόσο στην αισθητική όσο και στην ιατρική. Τονίζεται ιδιαίτερα ότι το υγρό, πόσιμο κολλαγόνο βοηθάει στα αρθριτικά προβλήματα, καθώς και στην οστεοπόρωση. Η έρευνα έχει δείξει η υγρή, πόσιμη μορφή του κολλαγόνου απορροφάται από τον ανθρώπινο οργανισμό σε ικανοποιητικό ποσοστό, πάνω από 90% (κάτι που αδυνατούν να πετύχουν οι ταμπλέτες και οικάψουλες που περιέχουν κολλαγόνο) ωστόσο δεν υπάρχει η επιστημονικη απόδειξη ότι αυτό βοηθάει σε κάτι περισσότερο από μια σωστή διατροφή που περιέχει τα απαραίτητα αμινοξέα.
Πάντως η κατανάλωση υγρού, πόσιμου κολλαγόνου δεν είναι κάτι που μπορεί να έχει παρενέργειες, εκτός κι αν κάποιος καταναλώνει ήδη πολλές πρωτείνες. Τα “δομικά στοιχεία” των πρωτεϊνών είναι 20 αμινοξέα που επαναλαμβάνονται σε διαφορετικούς συνδυασμούς πολλές φορές και κατασκευάζουν τις πρωτεΐνες. Ο οργανισμός από μόνος του μπορεί να κατασκευάσει 11 αμινοξέα, επομένως τα υπόλοιπα εννέα πρέπει να τα παίρνει από τη διατροφή, γι ‘ αυτό και είναι γνωστά ως “απαραίτητα αμινοξέα“. Λαμβάνοντας υπόψη ένα περιθώριο ασφάλειας, πιστεύεται ότι ενήλικες πρέπει να καταναλώνουν από 0,9 έως 1,2 g πρωτεΐνης ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα, ενώ τα παιδιά που οικοδομούν μυς και έγκυες γυναίκες πρέπει να καταναλώνουν 1,2-1,4 γραμμάρια πρωτεϊνών ανά κιλό σωματικού βάρους. Αλλά υπάρχει ένα όριο στην ποσότητα ης πρωτεΐνης που μπορεί να προσληφθεί χωρίες παρενέργειες από τον ανθρώπινο οργανισμό. Διότι το άζωτο των πρωτεϊνών μετατρέπεται σε ουρία από το συκώτι και όταν η πρόσληψη σε πρωτεΐνες υπερβαίνει την ικανότητα του συκωτιού να συνθέσει την ουρία, αυτή συσσωρεύεται στο αίμα και εμφανίζονται μερικά αρνητικά συμπτώματα που ισοδυναμούν με ήπια δηλητηρίαση.
Θα πρέπει τέλος να επισημάνουμε ότι οι καταναλωτές βρίσκονται σήμερα αντιμέτωποι με ένα σωρό διαφημίσεις προιόντων που υποτίθεται ότι βελτιώνουν την υγεία ή τις αθλητικές επιδόσεις. Τα προϊόντα αυτά αφορούν συμπληρώματα διατροφής, ενεργειακά ποτά, ρούχα και παπούτσια. Οι ισχυρισμοί των εταιρειών που παράγουν αυτά τα προϊόντα πρέπει να συνοδεύονται με αποδείξεις. Ωστόσο μια μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι διαφημίσεις συνήθως παραπλανούν τον καταναλωτή υπερβάλλοντας για το τι πραγματικά κάνουν αυτά τα προϊόντα, κι ένα παράδειγμα είναι οι ισχυρισμοί για το σολάριουμ.
